Tuesday, November 20, 2007

Φίοντορ Ντοστογιέφσκι-Αδερφοί Καραμάζοφ

Οι αδελφοί Καραμάζοφ το τελευταίο έργο του Ντοστογιέφσκι, ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία της λογοτεχνίας και ίσως το καλύτερο έργο του.
Το έργο κινείται γύρω από μία οικογένεια ή καλύτερα γύρω από τους χαρακτήρες της οικογένειας Καραμάζοφ και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Έτσι έχουμε τον πατέρα που αντιπροσωπεύει την παρακμή και την διαφθορά. Τον παρορμητικό Μίτια που ενεργεί, στην υπερβολή του, με το συναίσθημα. Τον ορθολογιστή και άθεο Ιβάν εκπρόσωπο των αλλαγών που έρχονται και τέλος τον συναισθηματικό έως και ενοχικό Αλιόσα που προσπαθεί να συντεριάσει την οικογένεια του βάζοντας τον εαυτό του ανάμεσα τους. Τα τέσσερα αυτά πρόσωπα πλαισιώνονται από μια πλειάδα άλλων χαρακτήρων που συνθέτουν το πρόσωπο της Ρωσίας εκείνης της εποχής, αλλά και τους χαρακτήρες των ανθρώπων που βρίσκονται ανάμεσα μας.
Αυτό που το χαρακτηρίζει είναι ότι μπορεί να διαβαστεί σε πολλά επίπεδα. Έτσι έχουμε επιφανειακά ένα μυστήριο, τη δολοφονία του πατέρα Καραμάζοφ, που με αστυνομική-δικαστική πλοκή προσπαθεί να λυθεί. Σε δεύτερο επίπεδο παρατηρούμε τις μεταβολές στις κοινωνικές δομές της Ρωσίας, κατάργηση της δουλοπαροικίας, μεταβολές στην δικαιοσύνη, αμφισβήτιση της θρησκείας, που διαδραματίζονται στα τέλη της ανατρεπτικής δεκαετίας του 1860. Σε ένα παραπάνω επίπεδο παρακολουθούμε την ανάλυση των χαρακτήρων του έργου , κυρίως των τριών αδερφών, σε τέτοιο βαθμό πληρότητας ώστε να θεωρείτε σταθμός στην σύγχρονη ψυχολογία.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει σε ένα κεφάλαιο που παραμβάλεται του έργου, τον μέγα ιεροεξεταστή όπου ο συγγραφέας κάνει ευθεία κριτική στον ρόλο και στην στάση της εκκλησιαστικής εξουσίας και διαχρονικά σε κάθε μορφή εξουσίας. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Μεγάλου Ιεροεξεταστή στο Χριστό: «Ήθελες οι άνθρωποι να σ’ αγαπούν ελεύθερα... ήθελες μια πίστη ελεύθερη...»
Στο τεχνικό κομμάτι όταν μιλάμε για έναν από τους σημαντικότερους λογοτέχνες παγκοσμίως τα σχόλια είναι μάλλον περιττά. Η ροή πάντως του μυθιστορήματος και η διαχρονική γραφή του Ντοστογιέφσκι σε παρασύρει σε βαθμό που το έργο του, παρόλο τον όγκο, διαβάζεται χωρίς καμία δυσκολία και χωρίς να γεννά αίσθημα κούρασης. Το σίγουρο είναι ότι τελειώνοντας θα μπείτε στον πειρασμό να απαντήσετε το ανοικτό ερώτημα που περιστρέφεται σε όλο το έργο «Που είναι ο Θεός πίσω απ’ όλα αυτά».

No comments: